વિષય: વિજ્ઞાન · વિષય: સમાચાર

મેડિકલ વિજ્ઞાનમાં આધારસ્તંભ બનતી આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ

સાયન્સ અને ટેકનોલોજીની પાંખે સવાર થયેલું વિશ્વ અકલ્પનીય વેગે પ્રગતિના પંથે દોડી રહ્યું છે. આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ અને બિગ ડેટા માનવીની જિંદગીમાં વણકલ્પ્યાં આયામો ઉમેરી રહ્યાં છે.

આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ આધુનિક વિશ્વના તમામ વ્યવહારોમાં સ્થાન લઈ ચૂકી છે. માનવજીવનનાં વિધવિધ પાસાંઓને સ્પર્શવા લાગેલી એઆઈનો હેલ્થકેર ક્ષેત્ર પર ઘેરો પ્રભાવ છે. પલટાતી જીવનશૈલી અને પરિવર્તિત થતું પર્યાવરણ મનુષ્યના સ્વાસ્થ્યને ગંભીર ક્ષતિ પહોંચાડી રહ્યાં છે. હેલ્થકેર ફિલ્ડમાં  નિદાન અને ચિકિત્સા સેવાઓ માટે ભારે પડકારો છે. પરિણામે આરોગ્ય ક્ષેત્રમાં આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સનો ઉપયોગ અનિવાર્ય બન્યો છે.

“અનામિકા’ના આજના લેખમાં હેલ્થકેર ક્ષેત્રમાં આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સની વિસ્તરતી ઉપયોગિતા વિશે જાણીએ.

[આપના સ્ક્રીન પર આ રસપ્રદ લેખ અહીંથી આગળ, નીચે ન દેખાય, તો લેખના શીર્ષક / ટાઇટલ પર ક્લિક કરશો. ત્યાં  ક્લિક કરતાં જ નીચે પૂરો લેખ આવી જશે. – હરીશ દવે]

વિષય: પરિચય · વિષય: વિજ્ઞાન · વિષય: સમાચાર

બિગ ડેટા

વિજ્ઞાન માનવજીવનમાં વણકલ્પ્યાં પરિવર્તનો લાવી રહ્યું છે. માનવીના જીવનના દૈનિક વ્યવહારો હોય, આનંદપ્રમોદની પ્રવૃત્તિઓ હોય કે આર્થિક-વ્યાવસાયિક પ્રવૃત્તિઓ હોય, બધે જ ભિન્ન ભિન્ન ટેકનોલોજી છવાતી જાય છે. આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ (એઆઇ) માનવને સ્પર્શતા તમામ ક્ષેત્રોમાં પ્રવેશી ચૂકી છે. સાયન્સ અને ટેકનોલોજી જીવનના પ્રત્યેક પાસાનાં અભિન્ન અંગ બની ગયાં છે.

બિગ ડેટા, ક્લાઉડ ટેકનોલોજી અને આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ આપણા વર્તમાનને જ નહીં, ભવિષ્યને પણ ઘડી રહ્યાં છે.

પહેલો પ્રશ્ન થાય: બિગ ડેટા શું છે?

સુવિકસિત રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય પરિવહન અને સંચાર વ્યવસ્થાઓએ વૈશ્વિક આર્થિક વ્યવહારોને સરળ કર્યા છે.  બહુરાષ્ટ્રીય વાણિજ્ય વ્યવસ્થામાં ઉત્પાદનો તથા સેવાઓ વિપુલ માત્રામાં ઉપલબ્ધ છે. અહીં પ્રત્યેક સ્તર પર માહિતીની આપલે થાય છે. ફળસ્વરૂપે, ઇન્ફર્મેશન ટેકનોલોજીનો અકલ્પ્ય વિકાસ થયો છે.

જાહેર – ખાનગી એકમો અને સંસ્થાઓને જંગી પ્રમાણમાં ડેટાની આવશ્યકતા રહે છે. આજના વિશ્વમાં રોજે રોજ પ્રચંડ માત્રામાં ડેટા – “બિગ ડેટા” જનરેટ થાય છે. આવા સ્ટ્રક્ચર્ડ-અનસ્ટ્રક્ચર્ડ ડેટાને ઉચિત રીતે સ્ટોર કરી તેની ત્વરિત, પરિણામલક્ષી એનાલિસિસ કરવામાં પ્રણાલિકાગત કમ્પ્યુટર સિસ્ટમ્સ અને સોફ્ટવેર્સ સક્ષમ હોતાં નથી. તેના માટે બિગ ડેટા એનાલિટિક્સની જરૂર પડે છે.

બિગ ડેટાનો સંબંધ આવા અતિ જંગી માત્રાના ડેટા સાથે તો છે જ, તે ઉપરાંત તેના પર થતી પ્રૉસેસિંગ અને એનાલિટિકલ મેથડ્સ સાથે પણ છે. બિગ ડેટા અને હડૂપ આજે ‘બઝ વર્ડ્ઝ્સ’ બન્યાં છે.

આવો, ‘અનામિકા’ના આજના લેખમાં બિગ ડેટા, બિગ ડેટા એનાલિટિક્સ તથા હડૂપ વિશે સરળ ભાષામાં જાણીએ.

[આપના સ્ક્રીન પર આ રસપ્રદ લેખ અહીંથી આગળ, નીચે ન દેખાય, તો લેખના શીર્ષક / ટાઇટલ પર ક્લિક કરશો. ત્યાં  ક્લિક કરતાં જ નીચે પૂરો લેખ આવી જશે. – હરીશ દવે]

વિષય: વિજ્ઞાન · વિષય: સમાચાર

વિશ્વમાં એન્ટિબાયોટિક રેસિસ્ટન્સની સમસ્યા: બિનઅસરકારક થતી એન્ટિમાઇક્રોબિયલ દવાઓ

રોગજન્ય જીવાણુઓ કે પેથોજેનિક ઓર્ગેનિઝમ્સથી થતા રોગોના ઉપચાર માટેની દવાઓ એન્ટિબાયોટિક્સ કે એંટિમાઇક્રોબિયલ્સ કહેવાય છે.

માઇક્રોઓર્ગેનિઝમ્સથી થતા ઇન્ફેક્શન્સ વધતાં જાય છે; સાથે એન્ટિબાયોટિક કે એન્ટિમાઇક્રોબિયલ દવાઓનો ઉપયોગ આડેધડ વધતો જાય છે. વિવેકહીન ઉપયોગના પરિણામે એન્ટિમાઇક્રોબિયલ રેસિસ્ટન્સ (એએમઆર AMR) વધતો જાય છે અને ઇન્ફેક્શનો સામે એન્ટિબાયોટિક દવાઓની અસરકારકતા ઘટવા લાગી છે.

ભારતમાં જ નહીં, વિશ્વભરમાં સ્વાસ્થ્ય-આરોગ્ય ક્ષેત્રે એન્ટિબાયોટિક રેસિસ્ટન્સની સમસ્યા પડકારરૂપ બની છે.

આયુર્વેદિક મેડિસિન હોય કે એલોપેથિક, એ જરૂરી છે કે ઔષધ-દવાના સેવનમાં માત્રા, સેવન-પદ્ધતિ, સમય અને સારવારની અવધિ માટેનાં ચિકિત્સકનાં તમામ સૂચનોનું પાલન થવું જોઈએ. પેથોજેનિક માઇક્રોઓર્ગેનિઝમ્સ (શરીરમાં રોગ પેદા કરતા જીવાણુઓ) સામે લડવા એન્ટિમાઇક્રોબિયલ મેડિસિનનો ઉપયોગ યોગ્ય રીતે ન થાય, તેવા કિસ્સામાં માઇક્રોઓર્ગેનિઝમ્સ તે એન્ટિમાઇક્રોબિયલ સામે પ્રતિરોધ શક્તિ મેળવી શકે છે. આમ થતું રહે તો તે જીવાણુ સામે એન્ટિમાઇક્રોબિયલ દવાની અસરકારકતા ઘટતી જાય છે. ફલત: એન્ટિમાઇક્રોબિયલ રેસિસ્ટન્સ ડેવલપ થતો જાય છે. આજે ‘સુપર બગ’ કહેવાતા ડ્રગ-રેસિસ્ટંટ માઇક્રોર્ગેનિઝમ્સ વધતાં જાય છે.

ઘણા ઇન્ફેક્શન માટે એન્ટિબાયોટિક દવાઓનો ઉપયોગ અનિવાર્ય બને છે. જો આવા ઇન્ફેક્શન વકરી જાય કે બેકાબૂ બની જાય તો દર્દીના જીવ પર જોખમ ઊભું થાય છે. આવા સંજોગોમાં જો જીવાણુઓએ એન્ટિબાયોટિક્સ  સામે પ્રતિરોધકતા હાસિલ કરી લીધી હોય, તો રોગ જીવલેણ નીવડે છે.

એન્ટિબાયોટિક રેસિસ્ટન્સ આજે ફાર્માસ્યુટિકલ અને હેલ્થ-કેર ઉદ્યોગ માટે ભારે મોટો પ્રશ્ન છે.

આવો, ‘અનામિકા’ ના આજના લેખમાં એન્ટિબાયોટિક રેસિસ્ટન્સ અને ‘સુપર બગ્સ’ વિશે જાણીએ તથા એન્ટિમાઇક્રોબિયલ દવાઓની ઓસરતી જતી અસરકારકતાને સમજીએ.

[આપના સ્ક્રીન પર આ રસપ્રદ લેખ અહીંથી આગળ, નીચે ન દેખાય, તો લેખના શીર્ષક / ટાઇટલ પર ક્લિક કરશો. ત્યાં  ક્લિક કરતાં જ નીચે પૂરો લેખ આવી જશે. – હરીશ દવે]

અનામિકાને પત્રો · ખંડ: ઉત્તર અમેરિકા · ખંડ: એશિયા · વિષય: ઈતિહાસ · વિષય: પરિચય · વિષય: વિજ્ઞાન

અનામિકાને પત્ર: 1809

પ્રિય અનામિકા,

જે રાષ્ટ્ર પોતાની રાષ્ટ્રીય વિરાસતની મહત્તા કે ગરિમાને સમજી શકતો નથી, તે રાષ્ટ્ર કાળની થપેડોને ઝીલી શકતો નથી. જે જાતિ પોતાના વારસાનું સંવર્ધન કરી શકે છે, તે વિશ્વમાં પોતાની અસ્મિતા ઉજાગર કરે છે.

અમેરિકાના સાંસ્કૃતિક ઇતિહાસમાં વર્ષ 1906 નું આગવું મહત્ત્વ છે. 1906માં અમેરિકાના 26મા પ્રમુખ થિયોડોર રુઝવેલ્ટના હસ્તાક્ષર થતાં ‘એન્ટિક્વિટિઝ એક્ટ’ પસાર થયો; પરિણામે ઐતિહાસિક અને પ્રાગ-ઐતિહાસિક સ્થાનો તેમજ ઐતિહાસિક સ્મારકોને નેશનલ મોન્યુમેન્ટ્સ ઘોષિત કરવાનો માર્ગ ખુલ્લો થયો. પ્રેસિડેન્ટ થિયોડોર રુઝવેલ્ટ (ટેડી રૂઝવેલ્ટ) દ્વારા 24 સપ્ટેમ્બર, 1906ના દિને વાયોમિંગ રાજ્યના ડેવિલ્સ ટાવરને અમેરિકાનો સૌ પ્રથમ નેશનલ મોન્યુમેન્ટ જાહેર કરવામાં આવ્યો. તાજેતરમાં પ્રેસિડેંટ બરાક ઓબામાના શાસનકાળમાં 34 સ્થળ નેશનલ મોન્યુમેંટ જાહેર થયા અથવા તેમને યથાયોગ્ય વિકસાવવામાં આવ્યા.

આજે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ ઑફ અમેરિકામાં 125 થી વધુ સ્થાનો નેશનલ મોન્યુમેન્ટ ગણાય છે. તેમાં વાયોમિંગ સ્ટેટમાં સ્થિત ડેવિલ્સ ટાવર ઉપરાંત કેલિફોર્નિયા સ્ટેટના ડેવિલ્સ પોસ્ટપાઇલ સમાવિષ્ટ છે. એરિઝોના સ્ટેટ સૌથી વધુ રાષ્ટ્રીય સ્મારકો ધરાવતું અમેરિકન રાજ્ય છે. પ્રશ્ન થાય, અનામિકા, કે અમેરિકાના સૌથી વધારે મુલાકાતીઓ ધરાવતા લોકપ્રિય નેશનલ મોન્યુમેન્ટ કયા? અમેરિકામાં મોસ્ટ વિઝિટર્સ ધરાવતા પોપ્યુલર નેશનલ મોન્યુમેંટ્સમાં ન્યૂ યૉર્ક શહેરના હાર્બરમાં લિબર્ટી આઇલેન્ડ પર સ્ટેચ્યુ ઑફ લિબર્ટી તથા વોશિંગ્ટન ડીસીના લિંકન મેમોરિયલ અને વોશિંગ્ટન મોન્યુમેંટનો સમાવેશ થાય છે.

[આપના સ્ક્રીન પર આ રસપ્રદ લેખ અહીંથી આગળ, નીચે ન દેખાય, તો લેખના શીર્ષક / ટાઇટલ પર ક્લિક કરશો. ત્યાં  ક્લિક કરતાં જ નીચે પૂરો લેખ આવી જશે. – હરીશ દવે]

અનામિકાને પત્રો · ખંડ: એશિયા · વિષય: પરિચય · વિષય: વિજ્ઞાન · વિષય: સમાચાર

અનામિકાને પત્ર: 1807

  પ્રિય અનામિકા, તમારા વિજ્ઞાનપ્રેમી મિત્રો ભારતમાં ઊટીની મુલાકાતે આવે છે અને સાથે વિશ્વવિખ્યાત કોસ્મિક રીસર્ચ લેબોરેટરીની મુલાકાત પણ લેવાના છે તે જાણી મને ખુશી થાય છે. એસ્ટ્રોનોમી અને એસ્ટ્રોફિઝિક્સ ક્ષેત્રોમાં ભારતના વૈજ્ઞાનિકોનું યોગદાન વધી રહ્યું છે, તે સર્વવિદિત છે. ટાટા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ફંડામેન્ટલ રીસર્ચ (ટીઆઇએફઆર, મુંબઈ) દ્વારા સંચાલિત ઊટીની કોસ્મિક રીસર્ચ લેબોરેટરી (સીઆરએલ) તેનાં… Continue reading અનામિકાને પત્ર: 1807

અનામિકાને પત્રો · ખંડ: ઉત્તર અમેરિકા · વિષય: જીવનકથા · વિષય: પરિચય · વિષય: વિજ્ઞાન

અનામિકાને પત્ર: 1710

. પ્રિય અનામિકા, તમારા વૈજ્ઞાનિક મિત્રોમાં થતી ગ્રેવિટેશનલ વેવ્ઝ વિશેની ચર્ચા રસભરી બની છે. એસ્ટ્રોફિઝિક્સ અને રેડિયો એસ્ટ્રોનોમીના ક્ષેત્રે અભૂતપૂર્વ પ્રગતિથી બ્રહ્માંડનાં રહસ્યો ખુલતાં જાય છે. સો વર્ષ અગાઉ આલ્બર્ટ આઇન્સ્ટાઇન દ્વારા પ્રકાશિત ‘જનરલ થિયરી ઓફ રિલેટિવિટી’માં સૂચિત ગ્રેવિટેશનલ વેવ્ઝની પ્રાયોગિક સાબિતી મળી ચૂકી છે. અમેરિકામાં ‘લિગો ઑબ્ઝર્વેટરીઝ’નાં લેસર ઇન્ટરફેરોમીટરથી આશ્ચર્યકારક પરિણામો મળ્યાં છે. લિગો… Continue reading અનામિકાને પત્ર: 1710

અનામિકાને પત્રો · ખંડ: યુરોપ · વિષય: પરિચય · વિષય: વિજ્ઞાન · વિષય: સમાચાર

અનામિકાને પત્ર: 1706

. પ્રિય અનામિકા, કુશળતા ચાહું છું. તારી મિત્ર ઑસ્ટ્રિયાની મુલાકાતે જવાની છે, તે તેનું સદભાગ્ય! ઑસ્ટ્રિયાનું નામ પડે અને કુદરત આપણી આંખ આગળ બેઠી થાય! ઑસ્ટ્રિયા એટલે પ્રકૃતિની ખૂબસૂરતી! બસ, આટલું વિચારો અને તમારી આંતરચેતના જગાડવા એક પછી એક દ્રશ્યો હાજર થાય! ઑસ્ટ્રિયા એટલે મનમોહક આલ્પ્સ! ઑસ્ટ્રિયા એટલે ડાન્યુબ ! વિયેના અને સાલ્ઝબર્ગ ઊડીને સામે… Continue reading અનામિકાને પત્ર: 1706

અનામિકાને પત્રો · મીડિયા/ સમાચાર/રિપોર · વિષય: વિજ્ઞાન · વિષય: સમાચાર

અનામિકાને પત્ર: 1702-2 

. પ્રિય અનામિકા, અવકાશ સંશોધન ક્ષેત્રની સંસ્થાઓ – ભારતની ઇસરો તથા અમેરિકાની નાસા – છેલ્લા દસ દિવસોમાં વિશ્વમાં છવાઈ ગઈ છે. ઇસરો દ્વારા અવકાશમાં એક જ રોકેટથી, એક સાથે 104 સેટેલાઇટ લોંચ થયાના સમાચાર તાજા છે. ત્યાં તાજેતરમાં અમેરિકાની નાસા સંસ્થાએ આપણા સૂર્યમંડળની બહાર એક્ઝોપ્લેનેટ સિસ્ટમ ‘ટ્રેપિસ્ટ-1’ની આસપાસ પૃથ્વી જેવાં સાત ગ્રહોની વિક્રમી શોધ કરીને… Continue reading અનામિકાને પત્ર: 1702-2 

અનામિકાને પત્રો · વિષય: વિજ્ઞાન · વિષય: સાહિત્ય

અનામિકાને પત્ર: 1701

. પ્રિય અનામિકા, આજે સાહિત્ય અને વિજ્ઞાનના એક અનોખા સંબંધ પર વાત કરવી છે. ઇંગ્લિશ લેખક લુઇસ કેરોલ (લુઇ કેરોલ)ને સૌ જાણે. લુઇસ કેરોલ તો આ અંગ્રેજ લેખકનું ઉપનામ; તેમનું સાચું નામ ચાર્લ્સ લ્યુટવિજ ડોડસન. સન 1865માં પ્રકાશિત લુઇસ કેરોલની “એલિસ ઇન વંડરલેંડ” વિશ્વવિખ્યાત બેસ્ટ-સેલર નવલકથા બની. અનામિકા! લુઇસ કેરોલની એક અન્ય કૃતિ “થ્રુ ધ લુકિંગ… Continue reading અનામિકાને પત્ર: 1701

અનામિકાને પત્રો · વિષય: પરિચય · વિષય: વિજ્ઞાન · વિષય: સમાચાર

અનામિકાને પત્ર: 1607

. પ્રિય અનામિકા, હમણાં હું યુએન ટ્રિબ્યુનલના ચુકાદાથી ચીનને પડેલી લપડાકની અસરો પર વિચારી રહ્યો હતો. દક્ષિણ ચાઇના સાગર (સાઉથ ચાઇના સી) પર ચીનના દાવા અંગે યુનાઇટેડ નેશન્સની ઇંટરનેશનલ ટ્રિબ્યુનલનો ફેંસલો ચીનની વિરુદ્ધમાં આવ્યો છે. નાના-મોટા અઢીસો જેટલા ટાપુઓ ધરાવતા 35 લાખ સ્ક્વેર કિલોમીટરના દક્ષિણ ચાઇના સાગર (સાઉથ ચાઇના સી) પર ચીન, ફિલિપાઇન્સ, વિયેતનામ, કંબોડિયા… Continue reading અનામિકાને પત્ર: 1607